آشنایی با قهوه
درخت قهوه كه برگ هايي هميشه سبز و زيبا دارد، گياهي است از تيره Coffee كه دانه هاي آن را به صورت هاي مختلف همچون پودر و خرده هاي ريز ودرشت به فروش مي رسانند. بيش از يك سوم مردم جهان قهوه را دوست دارند و مصرف مي كنند. واژه قهوه ، برگرفته از زبان عربي و به معناي تحريك كننده و زايل كننده اشتها است . و برخي از مورخان ، پيشينه اين واژه را به كشور اتيوپي نسبت مي دهند. درخت قهوه بين ۷ تا ۱۰ متر بلندي دارد و درهواي گرم و مرطوب رشد مي كند. اين درخت گل هايي كوچك و سپيد دارد كه بوي آن بي شباهت به بوي ياسمن نيست.
البته به عربي و دركتب سنتي «بن »ناميده مي شود. به فرانسوي Graine de cafe و به انگليسي Coffee bean و گفته مي شود . ثمر درختي است كه درخت آن به فارسي «درخت قهوه» و به فرانسوي Cafeierو به انگليسي Coffee tree گويند . گياهي است از خانواده Rubiaceae ، نام علمي آن Coffea Arabica L مي باشد .
همچنين اندازه دانه هاي قهوه ، بين ۱۵ تا ۱۸ ميلي متر است كه در آغاز، رنگ سبز و پس از رسيدن، رنگ گيلاس به خود مي گيرد. از اين رو در بعضي كشورها به درخت گيلاس هم شهرت دارد. دانه هاي قهوه دو به دو به يكديگر چسبيده اند و پرده نازكي ميان دانه ها وجود دارد كه آن ها را از هم جدا مي كند.
تهيه قهوه در كشورهاي جهان متفاوت است، اما اغلب آن را با آب جوش ، بخار آب و يا از طريق گذراندن آب جوش از پودر آن تهيه مي كنند. بهترين قهوه جهان از نظر بو و طعم ، از بوته اي به نام Arabica به دست مي آيد كه در برزيل به خوبي رشد مي كند و از آن جا به سراسرجهان صادر مي شود .
بعد از برزيل ، بهترين قهوه كه طعم و بويي مطبوع دارد متعلق به كشور تانزانيا و اتيوپي است. همچنين در آمريكا اغلب، قهوه را با بخار آب درست مي كنند كه به آن اسپرسو( Espresso) مي گويند.
بررسي و پژوهش هاي علمي در عصر ما، افزون بر موارد ياد شده ثابت كرده است كه مصرف قهوه باعث هوشياري مغز و اعصاب مي شود،خستگي عضلات و ماهيچه ها را برطرف مي كند ، اشتها را كاهش مي دهد ( كه اين خود مانع از بروز چاقي مي شود )، يبوست را از ميان مي برد، ماهيچه هاي شش را شل مي كند( كه باعث سهولت در امر تنفس مي شود) ، به دليل رفع خستگي، زمان و ميزان فعاليت را افزايش مي دهد، برهمكاري عضلات چشم مي افزايد( مهارت و دقت در كارها را افزايش مي دهد)، مركز تفكر را تحريك مي كند( لذا بر قدرت قضاوت و نيروي حافظه مي افزايد)، به انسان تيزهوشي همراه با آرامش مي دهد ، و گاهي در بعضي افراد عامل تحريك قواي شهواني مي شود.
با اين همه مصرف نامناسب قهوه ، زيان هايي را نيز در پي دارد كه وقوع اتفاقات و رويدادهاي زير را مي توان ناشي از آن دانست: گروهي از پژوهشگران به اين نتيجه رسيده اند كه قهوه موجب پيدايش سرطان در انسان مي شود و گروهي نيزمعتقدند كه كافئين ، باعث تحريك بيماران رواني مي شود.
اما واقعيت اين است كه هيچيك از اين پژوهش ها را نبايد به عنوان يك اصل اثبات شده علمي پذيرفت، زيرا گستره اين تحقيقات اغلب محدود است و در مقابل، فرضيه هاي مخالف نيز توانايي اثبات را دارند، چنان كه در سال ۱۹۹۸ ميلادي يك نشريه پزشكي مدعي شد كه بر اساس آزمون هاي صورت گرفته ، اين نتيجه به دست آمده است كه قهوه، برخي از سلول هاي سرطاني را تحت تأثير قرار مي دهد و آن ها را از رشد باز مي دارد يا كوچك مي كند، اما بر روي سلول هاي معمولي تأثيري ندارد.
بعضي از افراد نسبت به كافئين به شدت حساسيت دارند، به طوري كه مقدار اندكي از آن ، اشخاص را گرفتار هيجان مي كند، ضربان قلبشان را افزايش مي دهد و دچار بي خوابي مي كند. ع ترين نوع قهوه ، نسكافه است كه با ريختن آب جوش بر روي يك قاشق قهوه فراهم مي شود.درقرن شانزدهم مصرف قهوه در مصر بسيار شايع بود و بيشتر، افراد مذهبي آن را به كار مي بردند تا بتوانند بيدار بمانند و به عبادت پروردگاربپردازند.
اما بعدها هنگامي كه دريافتند اين ماده ضربان قلب را افزايش مي دهد و موجب عادت مي شود، خريد و فروش و مصرف آن را ممنوع ساختند و افراد متخلف را به شدت مجازات كردند، ولي چون مردم آن را دوست داشتند ، در اين راه موفقيتي كسب نكردند.
ابوعلي سينا حكيم بزرگ ايران، حدود هزار سال قبل در كتاب خود شرح جامعي در مورد قهوه آورده كه البته ايرانيان در آن عصر بر آن نام بونو( Buno) نهاده بودند و بوعلي نيز همين واژه را به كار بسته است . اين واژه اي است كه هنوز در اتيوپي آن را به كار مي برند. بوعلي سينا قهوه را به منظور تحريك بيماران افسرده ، مورد استفاده قرار داده است.